تعویض مفصل شانه چرا و چگونه انجام میشود

عمل جراحی تعویض مفصل شانه به فراوانی اعمال جراحی تعویض مفصل زانو و یا تعویض مفصل ران انجام نمیشود با این حال وقتی تخریب مفصل شانه منجر به درد شدید آن شود این نوع جراحی میتواند در کاهش شدت درد کمک زیادی به بیمار کند.

تعویض مفصل شانه یا آرتروپلاستی شانه نوعی عمل جراحی است که در آن سر استخوان بازو به تنهایی یا همراه با حفره گلنوئید با یک مفصل مصنوعی جایگزین میگردد.

آناتومی

شانه از کنار هم قرار گرفتن سه استخوان کتف (اسکاپولا) و ترقوه (کلاویکول) و بازو (هومروس) درست شده است. مفصل اصلی شانه مفصل گلنوهومرال است. در یک طرف این مفصل یک کاسه کم عمق به نام حفره گلنوئید قرار گرفته است که قسمتی از استخوان کتف است.

در درون این کاسه کم عمق سر استخوان بازو به شکل یک کره قرار گرفته است. سر استخوان بازو به توسط رباط یا لیگامان ها و کپسول مفصلی در کنار حفره گلنوئید باقی و پایدار میماند. عضلات خاصی به نام روتاتور کاف به حفظ سر استخوان بازو در کنار حفره گلنوئید کمک میکنند. این عضلات دور تا دور سر استخوان بازو و حفره گلنوئید را گرفته و موجب حرکت سر استخوان بازو هم میشوند. روی سر استخوان بازو و سطح درونی حفره گلنوئید پوشیده از غضروف مفصلی است. غضروف لایه نرم و لغزنده و قابل ارتجاعی است که موجب میشود تا سر استخوان راحت تر در درون حفره گلنویید حرکت کند.

علت انجام تعویض مفصل شانه چیست

وقتی که مفصل شانه به عللی آنقدر دچار مشکل شود و تمام درمان های دیگر ناموفق باشند که درد و محدودیت ناشی از آن مانع از انجام فعالیت های معمول شود میتوان از عمل جراحی تعویض مفصل شانه به عنوان آخرین راه کار استفاده کرد که شایع ترین علت آسیب مفصلی که منجر به جراحی تعویض مفصل شانه میشود آرتروز یا ساییدگی مفصلی است..با آسیب شدید غضروف تخریب مفصل شروع شده و ممکن است موجب آسیب شدید استخوان هم بشود.
آرتروز مفصل شانه معمولا بدنبال شکستگی های مفصلی ایجاد میشوند. بد جوش خوردن، جوش نخوردن و یا سیاه شدن سر استخوان بازو بدنبال شکستگی میتوانند موجب تسریع در روند آرتروز و ساییدگی مفصل شوند. بعضی دیگر از انواع آرتریت مانند بعضی روماتیسم ها هم میتوانند موجب تخریب شدید مفصل شانه شوند.

انواع جراحی های مربوط به تعویض مفصل شانه شامل موارد زیر می باشد:

توتال
همی
ریورس

مفصل مصنوعی شانه چه اجزایی دارد

وقتی فقط سر استخوان بازو خراب شده میتوان آن را از شانه خارج کرده و بجای آن یک پروتز که سر فلزی مصنوعی است گذاشت. این نوع جراحی را همی آرتروپلاستی میگویند .
وقتی که بجز سر استخوان بازو حفره گلنویید هم بشدت خراب شده و آسیب دیده است آن را هم برداشته و یک حفره از جنس نوعی پلاستیک بسیار محکم به جای آن میگذارند. به این نوع جراحی آرتروپلاستی کامل مفصل شانه میگویند.

در همی آرتروپلاستی سر فلزی مصنوعی در درون حفره گلنوئید خود بیمار حرکت خواهد کرد و در تعویض مفصل کامل شانه سر فلزی در درون کاسه پلاستیکی حرکت میکند. معمولا نتایج تعویض کامل مفصل شانه ازجهت درمان درد بهتر از همی آرتروپلاستی است.

مفصل مصنوعی شانه
مراحل انجام تعویض مفصل شانه و کارگذاری مفصل مصنوعی

اتصال سر فلزی مصنوعی به تنه استخوان باز که تو خالی و به شکل یک لوله است داخل آن به شکل یک کانال است و معمولا به توسط یک میله فلزی است که به سر فلزی متصل است. به این میله فلزی دسته یا پایه میگویند. پزشک جراح با قرار دادن پایه ( شکل آن را طوری درست می کنند که فیت داخل کانال استخوان بازو باشد ) متصل به سر فلزی در درون کانال استخوان بازو در واقع سر مصنوعی را بر روی تنه استخوان بازو (توسط چسب مخصوصی که به آن سیمان استخوانی میگویند به داخل تنه محکم میشود)محکم میکند.
اتصال کاسه پلاستیکی به استخوان کتف یا اسکاپولا هم معمولا با استفاده از سیمان استخوانی انجام میپذیرد.
گاهی اوقات برای اتصال اجزاء مفصل مصنوعی شانه به استخوان بدن از سیمان استفاده نمیشود. انواعی از مفاصل مصنوعی که با سیمان به استخوان بدن چسبانده میشوند را مفاصل مصنوعی سیمانی میگویند و به انواعی که اتصال را بدون سیمان انجام میدهند مفاصل غیر سیمانی میگویند. در مفاصل مصنوعی غیر سیمانی سطح فلز را با تکنیک های پیشرفته ای متخلخل میسازند. این تخلخل موجب میشود تا سلول های استخوان رشد کرده و به داخل حفرات متخلخل سطح فلز رفته و در نتیجه یک اتصال محکم در بین استخوان و فلز ایجاد شود.

عوارض احتمالی تعویض مفصل شانه چیست

عمل جراحی تعویض مفصل شانه مانند هر جراحی دیگر ممکن است با عوارض احتمالی همراه باشد مانند

عفونت

عفونت مفصل مصنوعی شانه ممکن است چند هفته تا چند ماه بعد از جراحی علائم عفونت مانند درد، تورم شانه، ترشح از محل عمل جراحی و یا تب ایجاد میشود براثر ورود میکروب در حین جراحی به درون بافت های محل عمل ایجاد شود
در مواردی نیز ممکن است میکروب مدتها بعد از جراحی از یک منشا عفونی دیگر در بدن و از راه جریان خون خود را به مفصل مصنوعی رسانده و آن را عفونی کند.بنابراین باید بسیار مراقب بود تا اولا قبل از جراحی تمام کانون های عفونی احتمالی در بدن ریشه کن شوند و ثانیا بعدا هم عفونتی ایجاد نشود.
این بیماران بعد از جراحی تعویض مفصل شانه هر وقت نیاز به کار دندانپزشکی و یا آندوسکوپی داشته باشند باید آنتی بیوتیک مصرف کنند. همچنین با ظهور اولین علائم عفونت در بدن این بیماران باید بسرعت نسبت به درمان آن اقدام شود.

لق شدن مفصل مصنوعی

مفاصل مصنوعی شانه معمولا زودتر از مفاصل مصنوعی زانو و ران لق میشوند.
اتصال مفاصل مصنوعی شانه به استخوان معمولا بعد از مدتی شل شده و مفصل مصنوعی لق میشود. در این موارد بیمار دچار درد در مفصل شانه شده و درمان آن عوض کردن مفصل مصنوعی لق شده با یک مفصل دیگر است.

دررفتگی

احتمال در رفتگی در مفصل مصنوعی بیشتر از مفصل طبیعی است . این احتمال البته در مفصل مصنوعی بیشتر است. در صورتی که مفصل مصنوعی شانه بیش از یک بار در برود باید تعویض شود.

آسیب به عروق و اعصاب شانه

عروق و اعصاب شانه به محل جراحی بسیار نزدیک هستند و احتمال آسیب دیدن آنها بر اثر کشیده شدن در حین عمل وجود دارد. در این موارد آسیب معمولا موقتی است. البته ممکن است عروق و اعصاب آسیب دائمی هم ببینند.

روندهای تکمیلی درمان

بلافاصله پس از عمل جراحی، فیزیوتراپیست برنامه تمرینی سبکی برای بیمار آغاز خواهد نمود . این برنامه کمک می کند تا قدرت و دامنه حرکتی قبلی شانه دوباره به دست آید. این برنامه به شکل اختصاصی برای فرد طراحی می شود و ممکن است با حرکاتی ساده در انگشتان، مچ و آرنج آغاز شود. این حرکات خود بخود باعث افزایش دامنه حرکتی شانه می شوند. و به ادامه دادن تمرین در منزل نیاز خواهد شد . متخصص فیزیوتراپی به شما دستورالعمل های کاملی ارائه می دهد. این نوع ورزش درمانی، تاثیر بسزایی در روند بهبود و موفقیت عمل خواهد داشت. در واقع، درمان می تواند تا چند هفته پس از جراحی ادامه داشته باشد.

فیزیوتراپ با شما در مورد امکان رانندگی و انجام سایر فعالیت های بدنی صحبت خواهد کرد. یادآوری این نکته حائز اهمیت است که زمان بهبودی برای هر بیمار متغیر است. همچنين بخیه ها چند هفته بعد از عمل برداشته می شوند. البته بخیه های زیر پوستي احتیاجی به برداشتن ندارد. جهت ترميم بهتر و سریعتر، از غوطه ور کردن ناحيه جراحی شده در آب، پیش از اینکه کاملا بچسبد و خشک شود، بپرهیزید.

پس از جراحی، روش های گوناگونی برای کنترل درد استفاده می شوند. برخی از بیماران طبق نظر پزشک جراح ممکن است برای کمک به کنترل درد از روش بی حسی کنترل شده استفاده کنند. با این روش، مصرف دارو را کنترل کرده و در حین بهبودی با مدیریت درد توسط پزشک احساس راحت تری بیمار خواهد داشت. در حین جراحی، درد از طریق بیهوشی عمومی و مهار عصب آن ناحیه کنترل می شود. بعد از بهبودی، احتمالا جراح به ارزیابی پیشرفت روند بهبودی سالانه خواهد پرداخت. این گونه ارزیابی ها ممکن است با استفاده از عکس رادیولوژی یا بدون آن و با معاینه انجام شود.

دستورالعمل های انجام فعالیت های روزمره

جهت جلوگيري از هرگونه پيشامد نامناسب و تسريع روند بهبودي کامل، پزشک جراح، توصيه هايی بسيار مهم ارائه می دهد که در اين قسمت به بعضي از آنها می پردازیم:

اطمینان حاصل کنید که بازوی تحت عمل جراحی گرفته در جلو و کنار شما قرار دارد. در حین خوابیدن یا استراحت کردن، قرار دادن یک بالش زیر آرنج بازوی جراحی شده به حفظ موقعیت شانه کمک خواهد کرد. از وارد آوردن فشار مضاعف به دست مورد عمل قرار گرفته برای کارهايي که فشار شديد به عضلات وارد مي کند، مثل بلند شدن از زمين و تخت، پرهيز کنيد.

برنامه تمريني در منزل يا جلسات فيزيوتراپي تجويز شده را بطور کامل و مستمر انجام دهيد.

از حرکات شانه بيش از حد در چند هفته اول اجتناب کنيد.

از یک همراه جهت انجام امور روزمره خود کمک بگیرید و از فعاليت هاي عادي و زود هنگام، پرهيزکنيد.

در ورزش هاي سنگين و با فعاليت بالا شرکت نکنيد.

از بلند کردن اجسام سنگين (بيشتر از 2 کيلوگرم) در يک ماه اول بعد از جراحی، خودداري کنيد.

تمرینات ورزشی

توانبخشی مناسب ، به بهبودی موفقیت آمیز تر منجر خواهد شد. در هفته اول بعد از عمل جراحی، اغلب بیماران قادر به ادامه دادن فعالیت های در سطح مچ و فعالیت هایی مانند تایپ کردن و نوشتن، که نیازی به بالا بردن بازو ندارد، هستند. این بیماران بسته به وضعیتی که دارند، می توانند چهار تا پنج هفته پس از جراحی، رانندگی را نیز با نظر جراح خود شروع کنند. حتي فعالیت های پيشرفته اي مانند گلف در نهایت قابل انجام است. اما انجام این گونه فعالیت های پیشرفته می بایست پس از بررسی توسط پزشک جراح شما باشد.

اغلب بیماران بلافاصله پس از عمل جراحی، تحت نظارت متخصصین درمانی خود شروع به انجام تمریناتی می کنند. اما از برخی بیماران خواسته می شود تا زمان اجازه جراح برای انجام تمرین، منتظر بمانند. این روند معمولا پس از اولین معاینه بعد از عمل جراحی انجام میشود. در هر یک از این دو مورد، ادامه دادن این تمرینات در منزل حائز اهمیت است.

تمرین های ورزشی به حفظ و افزایش دامنه حرکتی شانه جایگزین شده، کمک خواهد کرد. این تمرین ها موقع دراز کشیدن و زمانی که شانه تحت عمل جراحی در حالت سکون قرار دارد، به بهترین نحو ممکن انجام می شوند. زمانی که بخیه ها کشیده شده اند، قبل از شروع تمرین ها برای نرم کردن شانه جراحی شده می توانید از دوش آب گرم یا از کیسه آب گرم استفاده کنید.

رژیم های غذایی

در صورتی که نیاز به رژیم غذایی خاصی داشته باشید حتما پزشک معالج شما از انجام آن شما را آگاه خواهد کرد. در حالت کلی نیاز به رژیم غذایی نمی باشد. سعی کنید غذای سالم شامل میوه و سبزیجات و مایعات زیاد مصرف کنید یا اینکه میتوانید از مکمل های غذایی مناسب استفاده کنید. رژیم غذایی مناسب باعث میشود که عضلات و بافت های شما سریعتر ترمیم شود، آهن خون شما را بالا برده تا میزان خونی که در حین عمل از دست دادین جبران شود.