عمل پروتز زانو و جراحی تعویض مفصل بالا و پایین زانو
پروتز زانو به منظور تقلید از عملکرد طبیعی یک زانوی سالم معمولا از سه بخش ساخته می شود . دو قطعه فلزی آن به استخوان فمور و تیبیا متصل می‌شوند که نقش ضربه گیر را ایفا می کنند و بین این دو قطعه فلزی یک بخش پلی اتیلن وجود دارد . در سال‌های اخیر پروتزهای زانو پیشرفت‌های چشمگیری کرده است و جایگزین بسیار عالی و معتبر برای مفصل زانو شده است. هدف از جراحی پروتز زانو تسکین درد و بهبود عملکرد و توانایی حرکتی زانو است. تعویض کامل مفصل زانو یک روش درمانی موثر برای افرادی می باشد که اختلال تحلیل برنده زانوی آنها به مرحله آخر رسیده است. پزشکان بر اساس ارزیابی‌هایی که انجام داد هاند و بیماران خود را به مدت ۱۰ سال تحت نظر گرفته اند اقدام می‌کنند که شانس موفقیت این عمل جراحی ۹۵ درصد است.
هدف اصلی از طراحی پروتز زانو به شرح زیر می‌باشد:
اهداف آناتومیکی
به دست آوردن دامنه حرکات زانو
پایداری مفصل
اصلاح تماس غیر عادی این مفصل با استخوان
فمور و تیبیا
جلوگیری از دررفتگی زانو
اهداف مکانیکی
انتقال صحیح و موثر وزن به مفصل
افزایش مقاومت به وز فیزیولوژیکی به منظور جلوگیری از بروز خستگی تغییر شکل پا
شکستگی ساختار های پا
کاهش میزان فشار به زانو و جلوگیری از تحلیل رفتگی زانو با استفاده از سطوح بزرگ پروتز
توزیع یکسان وزن در محل تماس استخوان و پروتز
سفتی مناسب قطعات فلزی پروتز
اهداف بیولوژیکی
سازگار پذیری زیستی
جلوگیری از آسیب دیدگی غیر عادی بافت های اطراف زانو در انجام جراحی اولیه یا جراحی اصلاح کننده
ثابت شدن استخوان
کاهش میزان برداشتن استخوان
افزایش سرعت بهبود بیمار به منظور جلوگیری از پوکی استخوان، سفتی رباط یا شل شدن عضلات
اهداف صنعتی
طراحی ساده و پایداری بالا
پیروی از بالاترین استانداردها و شکل و اندازه بسیار مناسب
پایین بودن هزینه تولید و بازاریابی
در حال حاضر انواع مختلفی از پروتزهای زانو وجود دارند که هرکدام از آنها بر اساس ویژگی‌هایی از قبیل موارد زیر از هم تفکیک می‌شوند:
تعداد بدنه های پروتز
تعداد قطعات پروتز
میزان تقارن آنها
شکل سطوح مفصل
متحرک بودقطعات یا ثابت بودن آنها
تغییر و اصلاح رباط
سازگار پذیری زیستی مواد
ثابت بودن پروتز داخلی بین دو سر اتصال به استخوان
هنگامی که به مسئله قطع عضو اندام پایینی می‌پردازیم متوجه می‌شویم که چندین نوع پروتز برای این مشکل وجود دارد. با توجه به اینکه پروتزهای جدید در مقایسه با پروتزهای قدیمی پیشرفت‌های زیادی کرد است که این پروتز ها آسایش و راحتی بیشتری می دهد تا حدی که بتوانید به انجام فعالیت جسمانی ورزشی مورد علاقه خود بپردازید
اکثر طراحی پروتزهای مخصوص پا بر فعالیت هایی است ،که افراد با پاهای خود انجام میدهند از قبیل راه رفتن، دویدن، پریدن و … با این حال پروتزهایی که برای ورزشکاران طراحی میشود به نحوی ساخته شده که بتواند به آنها برای انجام امور ورزشی و کاری کمک نماید. پروتزهای ورزشی انواع مختلفی دارند که هنوز تعداد زیادی از افراد از وجود آنها اطلاعی ندارند. پروتزهای پیشرفته مخصوص دویدن که از فیبر کربن ساخته می شوند معمولاً به شکل یک صفحه منحنی می باشند و باعث میشود که فرد برای انجام فعالیت‌های ورزشی که با حرکات پرش یا دویدن همراه است انعطاف پذیری و قدرت مناسبی را داشته باشد.
پروتز زانو به دو گروه اصلی تقسیم میشود که عبارتند از
پروتز کامل زانو
پروتز قسمتی از زانو
پرنو قسمتی از زانو در مواردی مورد استفاده قرار می گیرد که فقط یک کندیل ران آسیب دیده باشد . انجام عمل جراحی برای کاشت این نوع پروتز با تهاجم کمتری همراه است و در مقایسه با کاشت پروتز کامل زانو قسمت بیشتری از بافت سالم زانو را حفظ میکند.
پروتز کامل زانو جایگزین سطح مفصلی کندیل های ران می شود . و زمانی از این پروتز استفاده می شود که بیماری های تحلیل برنده زانو ساختار ناحیه را از بین برده باشد و فقط تعویض یک کندیل باعث شکست جراحی می شود . در این نوع پروتز قسمت متصل به فمورال از عملکرد استخوان فمور تقلید میکند و ساختاری طبیعی را به وجود می‌آورد و از دررفتگی کشکک جلوگیری خواهد کرد. قسمت مربوط به استخوان تیبیا دارای یک شکل صاف است و از طریق یک تنه کوتاه ثابت میشود که درون استخوان تیبیا قرار داده میشود
پروتز کامل مفصل زانو میتواند شامل شکل دهی مجدد کشکک باشد برخی از محققان کاشت قسمتی از کشکک را در جراحی آتروپلاستی زانو پیشنها می دهند این در حالی است که تعداد زیادی از جراحان ترجیح میدهند این کار را فقط در برخی از نقاط خاص انجام دهند .یکی از .
در تحقیقی که در این رابطه انجام داده است نشان داده که چنین کاری تاثیری بر روی نتیجه جراحی پروتز زانو نخواهد داشت.
پروتز زانو برای ورزشکاران و بعد از جراحی قطع عضو
درمان پس از جراحی قطع عضو از چند هفته تا چند ماه می تواند متغیر باشد که این مسئله به سطوح قطع عضو و عضو قطع شده بستگی دارد. متخصص پروتز در هفته‌ها و ماه‌های اول به بیمار کمک میکند با نحوه مراقبت از پروتز و عضو باقیمانده آشنا شود. و همچنین چگونه به طور صحیح ورزش ،و به تقویت و بازسازی عضلات اطراف عضو قطع شده بپردازند. در دوران پس از جراحی قطع عضو و بهبود هر بیمار نیازها و اهداف خاص خود را دارد اما ورزشکاران انگیزه بیشتری دارند و زمان و انرژی بیشتری را صرف تلاش برای افزایش توان عملکردی خود خواهند کرد.
درمان تخصصی
فرایند درمان و توان بخشی در همه ورزشکاران یکسان نیست و با تفاوت‌هایی همراه است زیرا شرایط جسمانی آنها با هم تفاوت دارد. ورزشکاران با توجه به نوع ورزشی که انجام می دهند نیازمند یادگیری حرکات و برنامه های مختلف هستند و پزشک در طول آمادگی برای انجام مسابقه ورزشی خاص کمک میکند تا مطمئن شود که فرد به اندازه کافی آماده شده است . پس از پشت سر گذاشتن مسابقه ورزشی پزشک با دقت به صحبت‌های شما در خصوص عملکرد پروتز گوش میدهد تا از عملکرد صحیح آن اطمینان حاصل نماید.
خدمات مربوط به پروتز بر اساس طول دوران بهبود معمولاً حدود ۲ هفته پس از جراحی شروع خواهد شد. در برخی موارد تلاش برای استفاده هرچه سریع‌تر از پروتز زانو بسیار ضروری است. به طور کلی فرد باید تلاش کند که طی مدت ۳۰ روز پس از جراحی از پروتز خود استفاده نمایید تا به این ترتیب به سرعت به پروتز خود عادت نماید و با نحوه استفاده از آن کنار بیاید. متخصص پروتز از نزدیک با فردکار میکند تا اطمینان حاصل نماید که پروتز به خوبی برای استفاده آماده شده است و با اهداف و نیازهای ورزشی فرد تناسب دارد.
چگونه پروتز زانو به شما کمک میکند به انجام فعالیت‌های ورزشی دلخواه خود بپردازید؟
طراحی و ساخت پروتزهای جدید باعث شده که ورزشکاران دچار قطع عضو بتوانند به کمک پروتزهای خود به انجام تعداد زیادی از فعالیت‌های ورزشی بپردازند و در عرصه رقابت فعالیت داشته باشد. در حقیقت امروزه بیشتر پروتزهای مصنوعی شباهت بسیار زیادی به حرکات طبیعی بدن انسان دارندو ظاهر، سرعت، حرکت و سازش پذیری آنها باعث حیرت بیماران میشود. استفاده از مواد سبک از قبیل فیبر کربن باعث شدهکه بیمار بتواند به خوبی از پروتز خود استفاده نماید و از قدرت و انعطاف پذیری آن بهره مند شود به علاوه استفاده از میکرو پردازشگرهای پیشرفته افرادی که دچار قطع عضو هستند کمک میکند بتوانند متغیرهای متفاوتی از قبیل عصب را مانند گذشته احساس کنند. در واقع پروتزهای مخصوص ورزشکاران در اشکال و انواع مختلفی وجود دارد و هریک از آنها به فرد کمک میکند بهترین سطح توانایی حرکتی را داشته باشد.
مراقبت‌های بعد از جراحی مفصل زانو و گذاشتن پروتز
مراقبت‌های بعد از جراحی مفصل زانو و گذاشتن پروتز شامل نکاتی است که توسط جراح و متخصص فیزیوتراپی به شما گوشزد میشود که شما باید از آنها پیروی کنید تا بعد از عمل به خوبی پیشرفت نماید. جراحی تعویض مفصل زانو و دوران بهبود پس از آن مستلزم دنبال کردن برنامه توان بخشی است تا بیمار به پروتز خود عادت کند و بتوانید از آن استفاده نمایید. متخصص فیزیوتراپی به شما کمک میکند با نکات مهم مربوط به دوران توان بخشی پس از جراحی تعویض کامل مفصل زانو آشنا شوید.
روز اول و دوم بعد از جراحی پروتز زانو
پس از اتمام جراحی تعویض کامل مفصل زانو احتمالاً زاویه فرد درون دستگاه سی پی ام قرار داده خواهد شد که این دستگاه به فرد در راست نمودن زانو و به صورت آرام و پیوسته کمک میکند این در حالی است که فرد در بستر استراحت میکند. این دستگاه دارای قابلیت‌هایی است که به تنظیم میزان حرکات زانومی‌پردازد. جراح و متخصص فیزیوتراپی در خصوص تنظیم کردن دستگاه و حرکت کردن زانوها با هم همکاری دارند.
روز اول پس از جراحی متخصص فیزیوتراپی در بیمارستان بیماررا ویزیت میکند و کمک میکند فرد در جای خود بنشینید، از تخت خارج شود و شروع به راه رفتن نماید. معمولا پس از جراحی برای شروع به راه رفتن به استفاده از وسایل کمکی از قبیل عصا یا واکر نیاز دارد که از بدن در هنگام راه رفتن محافظت نماید. متخصص فیزیوتراپی در بیمارستان تمرینات مخصوص زانو را به یاد میدهد که این تمرینات با هدف بهبود دامنه حرکات زانو و تقویت آن طراحی شده است و به کمک میکند که زانو و ران را به حرکت در بیاید و فرد راحت تر راه برود. برخی از تمرینات ورزشی ساده از قبیل خم و راست کردن زانو یا منقبض کردن باسن باعث میشود که از جمع شدن خون در بدن جلوگیری شود که این امر باعث میشود از بروز یک مشکل جدی که ترومبوز عمیق وریدی نام دارد جلوگیری شود. هدف اصلی پس از جراحی تعویض زانو این است که بتوانید توانایی حرکتی خود را به دست بیاورید سپس از بیمارستان مرخص شود به نحوی که بتوانید وارد تخت شوید از تخت خود خارج شوید و راه بروید. باید بتواند از پله‌ها بالا و پایین برود که البته متخصص فیزیوتراپی در بیمارستان در این رابطه آموزش‌های لازم را خواهد داد.
هفته اول تا دوم پس از جراحی پروتز زانو
پس از دو تا سه روز اول در بیمارستان باید توانایی حرکتی بهبود پیدا کرده باشد و برای مرخص شدن آماده شده باشد برای توان بخشی زانو و بهبود قدرت و افزایش دامنه حرکات آن تحرک بیشتری کنید تا بتوانید با عملکرد و توان بهتر به منزل برگردید. معمولاً توان بخشی حدود یک تا دو هفته طول می‌‌کشد و در طول روز بیمار به دو جلسه فیزیوتراپی نیاز خواهد داشت. متخصص فیزیوتراپی با بیمارکار میکند تا قدرت زانوها و دامنه حرکات آن افزایش پیدا کند. در صورتی که پزشک احساس کند شما با استفاده از دستگاه سی پی ام نیاز دارید کار با آن را نیز ادامه خواهد داد. . فیزیوتراپی در منزل به افرادی که نمی‌توانند به مرکز فیزیوتراپی مراجعه کنند توصیه میشود. هدف از فیزیوتراپی در منزل افزایش توانایی عملکردی و حرکتی است تا قدرت زانو و دامنه حرکات آن بهبود پیدا کند و فرد بتوانید پس از جراحی تعویض کامل مفصل زانوی خود راه برود با بهبود محل برش‌ها متخصص فیزیوتراپی به آرامی شروع به ماساژ بافت نرم و به حرکت درآوردن آن خواهد کرد تا قابلیت حرکتی آنها افزایش پیدا کند. این امر باعث میشود که پوست و سایر بافت‌های اطراف زانو بهتر و آزادانه تر حرکت کنند. در صورتی که قصد دارید به مرکز فیزیوتراپی مراجعه کنید می‌توانید برنامه خود را به صورت سرپایی شروع نمایید در این شرایط نیز هدف از فیزیوتراپی بهبودش دامنه حرکات زانو است تا بتوانید در پایان هفته دوم زانوی خود را با زاویه ۹۰ درجه خم کنید.
در هفته سوم تا ششم پس از جراحی پروتز زانو، باید در مرکز فیزیوتراپی به دریافت خدمات سرپایی بپردازد و تمرینات ورزشی سنگین را آغاز نموده تا به تدریج و تا پایان هفته ششم توانایی حرکتی زانو بهبود پیدا کند. تعداد زیادی از بیماران پس از جراحی پروتز زانو از مزایای حاصل از کار بر روی دوچرخه ثابت بهره مند می‌شوند. متخصص فیزیوتراپی ارتفاع مناسب صندلی دوچرخه را بر اساس شرایط فرد تعیین می‌نماید. در صورتیکه فرد در دفعه اول نتاند به طور کامل رکاب بزندتعجبی ندارد چون به تدریج و با رکاب زدن به سمت جلو و عقب دامنه حرکات زانو بهبود پیدا میکند و میتواند به طور کامل رکاب بزند. پس از جراحی پروتز زانو باید همچنان بر روی تقویت زانو و انجام تمرینات تقویتی تمرکز شود و متخصص فیزیوتراپی تمریناتی را برای تقویت عضلات چهار سر ران، عضلات ران و عضلات همسترینگ یاد خواهد داد. برای تقویت بهترین عضلات از وزنه‌های کوچک استفاده کنید. ممکن است متخصص فیزیوتراپی ترجیح دهد از تحریک الکتریکی عصبی عضلانی برای تحریک بهتر عضلات چهار سر ران استفاده کند. این مدالیته درمانی باعث انقباض عضلات چهارسر ران میشود و به بهبود توانایی برای منقبض کردن این عضله کمک خواهد کرد. در طول هفته سوم تا ششم پس از عمل متخصص فیزیوتراپی برای بهبود توانایی حرکتی کمک خواهد کرد تا فرد بتواند با عصا یا واکر راه برود. در پایان هفته ششم باید بتواند بدون وسایل کمکی راه بروید. در این دوران متخصص فیزیوتراپی از فرد می‌خواهد برای کنترل درد خود و کاهش تورم اطراف مفصل زانو از کمپرس یخ استفاده کند. برای استفاده از کمپرس یخ باید مقداری یخ را درون یک کیسه پلاستیکی بریزید سپس آن را درون یک تکه پارچه قرار دهید و روی زانو بگذارید اما از قرار دادن یخ به طور مستقیم روی پوست خودداری کنید زیرا باعث سوختگی پوست خواهد شد. گاهی اوقات ممکن است پس از تعویض کامل مفصل زانو و جراحی پروتز زانو تورم ایجاد شده تا مدت زیادی از بین نرود.
هفته ۷ تا ۸ پس از جراحی پروتز زانو
در پایان هفته دوم پس از جراحی پروتز زانو و در دوران توان بخشی فرد باید با متخصص فیزیوتراپی همکاری نزدیکی داشته باشد تا توانایی عملکردی افزایش پیدا کند. تمرینات ورزشی باید برای تقویت قدرت عضلات اطراف زانو و پا تمرکز داشته باشد. تمرینات ورزشی پیشرفت به تدریج باعث تقویت زانوی خواهد شد و به افزایش توانایی و تعادل آن کمک خواهد کرد. در این دوران باید بتوان به خوبی پیشرفت کرده تا به طور طبیعی و بدون احساس درد و نیاز به وسایل کمکی راه بروید. هنگامی که به پایان دوران توان بخشی پس از جراحی پروتز زانو نزدیک می‌‌شوید باید با متخصص فیزیوتراپی در خصوص ادامه برنامه ورزشی خود به صورت مستقیم صحبت کرد. دسترسی به وسایل ورزشی و دوچرخه ثابت یا دنبال کردن برنامه ورزشی با وزنه یک گزینه بسیار مناسب است که به بهبود توانایی حرکتی و عملکردی پس از جراحی پروتز زانو کمک زیادی خواهدکرد.